بحث جاده كنارگذرانزلي و تبعات ناشي از آن بر تالاب بين‌المللي انزلي از جمله مسايل و موضوع‌هاي جدي و پرسروصداي زيست محيطي در كشور طي سال‌هاي اخير شمرده مي‌شود.
تالاب انزلي كه اهميت ويژه جهاني دارد يك اكوسيستم آبي پرارزش محسوب مي‌شود كه درسال‌هاي متمادي اين مجموعه پويا وطبيعي دستخوش تغييرات زيادي شده و مداخلات گوناگون انساني حيات آن را با خطر جدي مواجه كرده است.
علاوه بر تهديدات چند جانبه از جمله آلودگي‌هاي شديد حاصل از پساب فاضلاب- هاي خانگي، صنعتي، كشاورزي، از بين رفتن حريم آن، دست‌اندازي‌هاي پيراموني مانند پيشروي زمين‌هاي كشاورزي و هجوم گياه آزولا، مشكل جديد احداث كنارگذر بر روي تالاب بر مناقشه بين علم و اجرا در اين تالاب افزوده است.
در حالي كه برخي از اساتيد برجسته محيط زيست ايران تاكيد بر جلوگيري از احداث كنارگذر انزلي دارند ولي شماري ازمسوولان اجرايي وبرخي نمايندگان با بيان دلايلي سعي بر ادامه اين كنارگذر دارند.
براي شفاف تر شدن تبعات كنارگذر انزلي نظر چند تن از اساتيد مطرح زيست محيطي و شيلاتي كشور را جويا شديم.
پروفسور "مجيد مخدوم" استاد محيط زيست و رييس گروه محيط زيست دانشگاه تهران كه ارزيابي زيست محيطي كنارگذر در تالاب انزلي دردهه ۷۰به سرپرستي وي انجام شده است مي‌گويد: نتيجه ارزيابي اثرات زيست محيطي انجام شده نشان مي‌دهد كه مسير پيش بيني شده از ميان تالاب بدون بررسي هيدرولوژيكي انتخاب شده است زيرا مسير جاده درست از برون‌زد سفره آب زير زميني عبور مي‌كند.
وي افزود: اين بدين معني است كه اين جاده درصورت ساخته شدن درمسير ميان تالاب، هرازگاهي مواجه با طغيان آب زيرزميني شده و شسته مي‌شود كه با هزينه بسيار گزاف بايد تعمير وبازسازي شود.
دكتر "مسعود منوري" مدير گروه علوم محيط زيست واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي نيز گفت: اجراي طرح كنارگذر انزلي از داخل تالاب انزلي با تمهيدات وزارت راه و بدون رعايت اصول اكولوژيكي تالاب صورت مي‌گيرد.
وي كه يكي از صاحبنظران در مورد تالاب انزلي است و چند جلد كتاب نيز در اين‌باره نوشته است تاكيد كرد: ساخت كنار گذرانزلي نه تنها مخاطرات محيطي براي زيستمندان و جوامع انساني پيراموني آن به همراه خواهد داشت بلكه در زمره طرح‌هايي است كه در ميان مدت پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي را نيز در پي دارد.
دكتر "محمدرضا احمدي" دانشيار گروه آبزيان دانشگاه تهران نيز مي‌گويد: با توجه به نقشي كه تالاب انزلي از منظر كشوري و بين‌المللي دارد هر گونه دخل و تصرف در محيط آن بدون مطالعات همه جانبه اكولوژيك و ليمنولوژيك، بازتاب‌هاي داخلي و خارجي را به دنبال خواهد داشت.
به گفته وي تالاب‌ها عملا در تمام دنيا به عنوان ميراث‌هاي بشري تلقي شده و از اين رو مورد توجه جهانيان قرار دارند و دخالت‌هاي ناروا در اينگونه منابع آبي اغلب برگشت ناپذير و بسيار زيانبار است.
دكتر "اصغر عبدلي" عضو هيات علمي گروه تنوع زيستي دانشگاه شهيد بهشتي با اشاره به اجراي عمليات احداث كنارگذر تالاب انزلي واثرات منفي كه اين طرح بر روي تالاب انزلي به عنوان يكي از اكوسيستم‌هاي منحصر به فرد ايران دارد گفت: اين تالاب علاوه برنقش بسيار مهمي كه در بقاي بسياري از گونه‌هاي پرندگان مهاجر به سواحل جنوبي درياي خزر و ساير آبزيان منطقه دارد، نقش بسيار حياتي در بقاي گونه‌هاي ماهيان اين منطقه نيز دارد.
وي افزود: حضور بيش از ۵۰گونه ماهي در تالاب انزلي و رودخانه‌هاي منتهي به تالاب كه برخي از آنها تنها در اين منطقه زيست مي‌كنند و در ديگر نقاط ايران وجود ندارند، اهميت اين منطقه را دو چندان مي‌كند.
وي با بيان اينكه نگرش اكوسيستمي به درياي خزر وجود ندارد، خاطرنشان كرد: احداث كنار گذر تالاب انزلي بر روي بسياري از گونه‌هاي ماهيان درياي خزر اثرات منفي در پي خواهد داشت.
اين استاد دانشگاه شهيد بهشتي اظهارداشت: بسياري از گونه‌هاي اقتصادي مانند ماهي آزاد درياي خزر، ماهي سفيد و سياه كولي دوره‌اي از زندگي خود را دراين منطقه مي‌گذرانند و بسياري از آنها در رودخانه‌هاي منتهي به اين تالاب تخم‌ريزي مي‌كنند.
وي گفت: دفاع ما از اين اكوسيستم تنها به دليل حفاظت از گونه‌هاي ساكن دراين منطقه نيست بلكه دفاع ازتنوع زيستي درياي خزر به عنوان يك اكوسيستم منحصر به فرد مي‌باشد.
وي خاطرنشان كرد: مطمئن باشيد اگر صيادان محلي هم مي‌دانستند كه تخريب اين تالاب درنهايت بر روي صيد آنها تاثيرگذار است، به جمع مدافعان حفظ اين تالاب مي‌پيوستند.
وي تاكيد كرد: وظيفه ما است كه با داشتن نگرشي سيستمي به محيط زيست و اكوسيستم درياي خزر، با حفظ اين منطقه مهم، بقاي حيات بشري كه وابسته به حفظ محيط زيست است را براي اقشار مختلف مردم فراهم نماييم.
دكتر بهرام حسن زاده كيابي عضو علمي دانشكده علوم زيستي دانشگاه شهيد بهشتي نيز گفت: تالاب انزلي نقش‌هاي ويژه‌اي را در حفظ و نگهداري و پايداري اكوسيستم‌هاي پيراموني آن و نيز حفظ و پايداري اقليم ميكروكليماهاي موجود همچنين در حفظ و تلطيف و برقراري تعادل آبهاي تحت‌الارضي و روان‌آب در بخش وسيعي از جلگه‌هاي گيلان دارد.
وي تصريح كرد: اهميت بين‌المللي تالاب از نظر حفظ نسل ماهي‌هاي ارزشمند شيلاتي با ارزش تجاري و دوام حيات هزاران پرنده مهاجر در شش ماه از سال، وابسته به حفظ و برقراري اكوسيستم اين تالاب است.
وي اظهار اميدواري كرد: هرگونه اقدامي اعم از جاده‌سازي، احداث كارخانه و ساير فعاليت‌هايي كه از نظر دولت و مجلس جنبه اقتصادي دارد سبب نگردد كه تماميت و يكپارچگي كل اكوسيستم تالاب وحاشيه‌هاي نزديك‌تر آن دستخوش خطراتي شود و در آينده دور و نزديك مسايل و مشكلاتي را به بار آورد كه غيرقابل جبران باشد.
اين عضو هيات علمي دانشكده علوم زيستي دانشگاه شهيد بهشتي تاكيد كرد: انجام طرح كنارگذر انزلي از جمله مواردي است كه بدون ترديد و به طور حتم و يقين در آينده نه چندان دور (كمتر از ۱۰سال) تمام فعاليت‌هاي حياتي تالاب انزلي و به تبع آن بسياري از درآمدهاي كشاورزي و شيلاتي در آن از دست خواهد رفت و يا شديدا كاهش خواهد يافت.
وي باذكرجوانب منفي و عوارضي كه اجراي اين كنارگذر دارد خواستار انصراف از ادامه آن شد.
"حسين گنجي دوست"رييس گروه مهندسي محيط زيست دانشگاه تربيت مدرس كه در سال ۱۳۸۱نيز نسبت به خسارت جبران‌ناپذير ساخت كنارگذرانزلي اعتراض كرده بود به همراه جمعي از اساتيد اين دانشگاه اجراي چنين طرحي را ظلم فاحش به طبيعت و انسان دانسته و تقاضاي توقف اين طرح را از مسوولان كرده است.
دكتر هنريك مجنونيان يك استاد برجسته دانشگاه تهران نيز مي‌گويد: ملاك اصلي براي عينيت هرگونه توسعه‌اي نتيجه ارزيابي است و هيچ فعاليتي نبايد قبل از انجام ارزيابي صورت گيرد وآن دسته از فعاليت‌هاي توسعه كه ارزيابي را دور مي‌زنند نتايج فاجعه‌باري را به وجود مي‌آورند.
وي خاطرنشان كرد: ساخت طرح‌هايي كه ارزيابي زيست محيطي در آنها ملحوظ نشده باشد از فعاليت‌هاي توسعه متكي بر نتايج ملي نيست و بيشتر ناشي از خودخواهي‌ها و متكي بر منافع كوتاه مدت شخصي يا گروهي است.
وي گفت: اين فعاليت‌ها با دور زدن ارزيابي سازمان‌هاي متولي، محيط زيست را در عمل انجام شده قرار مي‌دهند تا با ادامه كار نادرست خود به اهداف سوداگرانه خويش دست يابند.
وي افزود: زيستگاه‌هاي حساسي مانند تالاب انزلي از حساسيت‌هاي بيشتري برخوردار هستند و فعاليت‌هاي توسعه در آن الزام بيشتري براي رعايت مفاد آن دارند زيرا ابعاد فاجعه بيشتر بوده و نتايج آن غيرقابل برگشت است.
وي تاكيد كرد: در مورد كنارگذر انزلي، اصل بايد بر نتايج ارزيابي و گزينه‌هاي معرفي شده باشد و از داوري و تصميم‌گيري‌هاي شتابزده و مبتني بر ملاك‌هاي ذهني بايد اجتناب كرد.
روز يكشنبه گذشته معاونان وزراي عضو كميسيون تخصصي و زيربنايي دولت به همراه خانم فاطمه واعظ جوادي رييس سازمان حفاظت محيط زيست كشوراز كنارگذر انزلي كه از بخش شمالي تالاب بين‌المللي انزلي عبور مي‌كند بازديد كردند.
"دلاور نجفي" معاون سازمان حفاظت محيط زيست كشور در خصوص اين بازديد به خبرنگار ايرنا گفت: در بازديد ميداني اين گروه از مسير گزينه پيشنهادي محيط زيست و قطعه موردنظر وزارت راه و ترابري، مشخص شد كه پيشنهاد محيط زيست هم شدني است و هم هزينه كمتري را براي وزارت راه و ترابري دربردارد و هم تا حدودي به حفظ بهترتالاب كمك خواهد كرد.
وي افزود: درجلسه امروز (روزيكشنبه هفته جاري) اعضاي اصلي كميسيون تخصصي و زيربنايي دولت آن را بررسي و نتيجه نهايي را اعلام مي‌كنند.
نجفي تاكيد كرد: با شناختي كه از نظرات اين گروه وجود دارد هر تصميمي كه دراين‌باره گرفته شود به ضرر تالاب انزلي نخواهد بود و همه تلاش‌ها بر حفظ اين تالاب است.
"محمد جعفر عليزاده" معاون عمراني استانداري گيلان نيز گفت: مشكل بر روي سه كيلومتر مورد اختلاف وجود دارد و ساخت كنارگذر در ۱۳كيلومتر از ۱۶كيلومتر بقيه ادامه دارد. /ايرنا
